Od kilku lat funkcjonują w Polsce rozwiązania prawne, które dla jednostek państwowych, samorządowych, spółek miejskich stanowią narzędzia oddziaływania na rynek pracy w postaci wspierania społecznej odpowiedzialności biznesu i stymulowania rozwoju inicjatyw lokalnej przedsiębiorczości społecznej. Takim narzędziem jest stosowanie klauzul społecznych przy zamówieniach publicznych oraz możliwość zlecania zamówień przedsiębiorcom społecznym w procedurach poza konkursowych. Pomimo, iż istnieją przepisy, które wskazują konieczność zatrudniania przy realizacji zadań finansowanych ze środków publicznych osób np. niepełnosprawnych, bądź z innych przyczyn zagrożonych wykluczeniem społecznym, rzadko przepisy te się stosuje.
Dlaczego tak się dzieje? Na to pytanie próbowali znaleźć odpowiedź przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego oraz lokalnych organizacji pozarządowych z subregionu południowego tj. z powiatu bielskiego, cieszyńskiego i żywieckiego oraz miasta Bielska-Białej podczas Forum „Zamawiaj odpowiedzialnie – klauzule społeczne w zamówieniach publicznych”. Forum odbyło się w lutym w Starostwie Powiatowym w Bielsku-Białej.
Aspekty prawno-formalne klauzul społecznych wyjaśniała mecenas Pani Barbara Kunysz-Syrytczyk. Wieloletni praktyk oraz współautor najnowszych publikacji związanych z tematyką zamówień odpowiedzialnych. Klauzule społeczne precyzują ewentualność wskazania przez instytucje zamawiające dodatkowych przesłanek realizacji zamówienia związanych z kwestiami społecznymi tj. zatrudnianie osób z różnych względów zagrożonych wykluczeniem społecznym.
W praktyce, żeby przedsiębiorca mógł przystąpić do konkursu ofert musi udokumentować, że do danego zlecenia finansowanego ze środków publicznych zatrudni wymaganą przez instytucje liczbę osób np. niepełnosprawnych, bezrobotnych. Pani Barbara Kunysz-Syrytczyk podkreślała, iż uwzględniając przepisy Prawa Zamówień Publicznych i ostatnie zmiany z października 2014r. instytucje przy wyborze oferentów mogą kierować się – obok jakości i ceny – także kwestiami społecznymi. Podkreślała, iż Państwo poprzez prawo nakazuje sposób wydatkowania publicznych pieniędzy. Jest to szansa wpływu lokalnej polityki na możliwość rozwiązywania problemów społecznych takich jak m,in. bezrobocie, bieda, ubóstwo, niepełnosprawność. Oczywiście jest to możliwe, jeśli stosowanie klauzul społecznych będzie powszechne w instytucjach samorządowych. Aktualnie realizacja takich procedur jest wyjątkiem od zasady. Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej w Bielsku-Białej podjął próbę zbadania ile gmin z powiatu bielskiego, cieszyńskiego i żywieckiego takie zapisy stosuje. Wysłano zapytania do wszystkich gmin z tego regionu i wśród odpowiedzi, nie znaleziono żadnej twierdzącej. Podobnie sprawa przedstawia się w sąsiednim woj. małopolskim. Wyniki badań podczas Forum przedstawił Pan Rafał Barański - Z-ca Dyrektora ROPS w Krakowie, Kierownik Projektu „Akademia Rozwoju Ekonomii Społecznej”. Odsetek zastosowania klauzul społecznych w Małopolsce przez jednostki samorządów lokalnych jest marginalny i w ciągu kilku ostatnich lat uległ zmniejszeniu, w 2014r. było to poniżej 1%. Jako główne przyczyny braku stosowania tak istotnych dla społeczeństwa przepisów, urzędnicy podają niejasne przepisy i brak wiedzy ich zastosowania. Ponadto bardzo często pojawia się również przyczyna nie wystarczającej liczby wykonawców, którzy mogliby spełnić wygórowane wymagania, co w konsekwencji wydłuża postępowania, które w wielu przypadkach trzeba ponawiać - już bez zastosowania zapisów związanych z klauzulami społecznymi. Jest to niewątpliwie obszar nad którym powinni zastanowić się lokalni przedsiębiorcy, właściciele spółek, którzy mają zamiar realizować zlecenia dla gmin. Realizacja w firmie polityki społecznej odpowiedzialności, dostrzeżenie lokalnych problemów i chęć współuczestniczenia w ich rozwiązywaniu może przynieść wymierne korzyści m.in. poprzez zwiększenie szans na otrzymanie zlecenia od gminy. Pan Rafał Barański zwrócił uwagę na zakres zamówień, gdzie najczęściej pojawiają się dodatkowe wymagania związane z kwestiami społecznymi. Są to zamówienia w obszarze dożywiania dzieci i młodzieży, opieki nad osobami starszymi, zadania z zakresu kultury fizycznej i sportu oraz roboty budowlane. Podczas Forum Pani Barbara Kunysz-Syrytczyk zachęcała zaproszonych gości do podjęcia próby wdrożenia tych przepisów do prowadzonych postepowań. Podkreślała, że największe obawy związane z kontrolami Regionalnej Izby Obrachunkowej, która weryfikuje sposób wydatkowania publicznych pieniędzy są bezzasadne. Prawo umożliwia wybranie oferty nie najtańszej, ale takiej która może pobudzić lokalny rynek pracy. W Polsce takim przykładem jest niewątpliwie Gmina Brzeziny, która stosuje klauzule społeczne w zamówieniach publicznych. Uczestnicy Forum mieli możliwość dokładnego zapoznania się z tymi praktykami, dzięki Pani Annie Rogowskiej, radcy prawnej.
Zorganizowane Forum „Zamawiaj odpowiedzialnie – klauzule społeczne w zamówieniach publicznych” stało się platformą wymiany doświadczeń w tej dziedzinie. Uczestnicy otrzymali zastrzyk wiedzy oraz poznali dobre praktyki realizowane w Polsce. Pozostaje mieć nadzieję, że przekazana wiedza i doświadczenie stanie się inspiracją do wdrażania polityki społecznie odpowiedzialnej, a stosowanie klauzul społecznych w zamówieniach publicznych stanie się normą na terenie subregionu południowego. Rozwój ekonomii społecznej w Polsce nabiera rozpędu i takie wydarzenia jak Forum „Zamawiaj odpowiedzialnie” są niezmiernie potrzebne. W Polsce odsetek jednostek samorządu terytorialnego stosujących zamówienia zrównoważone znajduje się poniżej 1%, natomiast rząd w Belgii zobowiązał się do 2020 roku stosować zrównoważone zamówienia publiczne w 100%. Do osiągnięcia zachodnich wskaźników jeszcze daleka droga. Nadchodzące lata to dla nas moment na skuteczne zmniejszanie tego dystansu pomiędzy innymi krajami Unii Europejskiej oraz sukcesywne wprowadzanie w życie polityki społecznie odpowiedzialnej.
Zapraszamy do fotorelacji w naszej Galerii